Dinsdag 9 oktoberNaar Kaesong
Iedere dag hebben we een strak en druk programma. We worden de hele dag bezig gehouden. We mogen vooral geen tijd krijgen voor eigen initiatief. Inge probeert bij de gids allerlei dingen gedaan te krijgen, die soms lukken als de groep zich goed gedraagt. Ze heeft ook contacten uit vorige reizen die ze aanboort.
Om 8:30 uur vertrekken we naar Kaesong. Dat rijden we eerst voorbij tot we bij Panmunjom (DMZ) aan de Zuid-Koreaanse grens zijn. Dit is de zwaarst bewaakte grens ter wereld. Aan de ene kant staan de Amerikanen en aan de andere kant de Noord-Koreanen. Hier is het gebouw waar de onderhandelingen zijn gevoerd. De tafel staat precies op de grens, zodat beide partijen aan een kant van de tafel in hun eigen land zitten. De Amerikanen zijn op dit moment aan het lunchen. Wij kunnen net wat foto's maken voordat ook de Koreanen verdwijnen. Er staan er alleen nog twee op wacht. Aan de andere kant zien we de Zuid-Koreanen staan.
Daarna gaan we naar het Koryo-museum. Mmm. We lunchen in een restaurant met veel 'gouden' schaaltjes en 'gouden' eetstokjes. Wel lekker, alleen is het meeste koud.
Dan naar de tombe van Kongmin, de 31e koning van Koryo en zijn vrouw uit de 14e eeuw. Net zulke grafheuvels als in Zuid-Korea maar meer aangekleed.
Helaas gaat onze videocamera kapot. Hij geeft aan dat het bandje vol is, terwijl dat niet zo is en een nieuw bandje wil er niet meer in. Gelukkig wordt onze groep begeleidt door een cameraman, zodat we straks in ieder geval toch wat hebben.
Met verrekijkers kijken we naar de 'Wall of Concrete', de grens met Zuid-Korea. Hier is een 240 kilometer lange muur gebouwd door de Zuid-Koreanen die echter het bestaan hiervan ontkennen.
Het laatste stukje in Kaesong mogen we door de stad lopen. Zonder camera's, maar het is toch donker. Een unicum volgens Inge, die dit nog niet eerder heeft mogen meemaken. Waar gaat het om! Ook hier lopen of fietsen de mensen. Zo'n fiets mogen ze zelf uitkiezen, maar er is maar één model. Er zijn alleen verschillende kleuren. Men draagt geen spijkerbroeken. De mannen een donkere broek, de vrouwen een rok.
Het hotel is erg leuk met aparte huizen die om een binnenplaats staan. Daar komen deuren op uit waar kamers achter zitten. Echte Koreaanse huizen met vloerverwarming en we slapen op de grond. Wel met een matje en een soort rijstkussen. We hebben een eigen badkamer en met twee kamers een zitkamer. We eten een echte Koreaanse maaltijd. Op de grond zitten dus. Met de eigen groep in een apart kamertje. De maaltijd is ongeveer hetzelfde als vanmiddag.
Woensdag 10 oktoberNaar Pyongyang
Vandaag is het een feestdag: Korean Workers' Party Foundation Day. Een vrije dag voor iedereen. De mensen werken altijd van maandag tot en met zaterdag en hebben zondag een rustdag. De boeren hebben slechts eenmaal in de tien dagen een vrije dag. Veel vrouwen, ook onze gidsen, dragen de hanbok, de traditionele jurk. Wij hebben ook onze netste kleren aangetrokken, die we speciaal hebben meegenomen. Om 8:00 uur rijden we terug naar Pyongyang. In een voorstad stoppen we en geven de video af aan een mannetje dat ons op staat te wachten. De videoman heeft dat geregeld. Het is erg druk op straat. Met voetgangers dan. Veel mensen gaan naar het beeld van de 'grote leider' om eer te bewijzen.
Wij gaan naar de metro en mogen niet alleen kijken naar de mooie stations, maar zelfs een stukje meerijden.
We lunchen in het hotel op de bovenste verdieping en we draaien rond. We krijgen dit keer geen stokjes, maar gewoon bestek. Komkommersalade, vis met saus, pasta, kip, rijst met vissoep. Telkens komt een schoteltje met een gerechtje door. Lekker.
Daarna gaan we naar de 'funfair', oftewel de kermis. Ineens mogen we wel 'los' tussen de Koreanen. Wat nou het verschil is tussen binnen en buiten het park? Vraag het niet aan ons. Wij gaan in de achtbaan en we mogen voor. Wel gênant vinden we, want er staan overal lange rijen. Niemand klaagt er echter over. Ook sommige Koreanen krijgen een voorkeursbehandeling. De achtbaan ziet er niet erg betrouwbaar uit met veel roest. We zien ook een attractie waarvan wij denken dat die in Nederland niet zou mogen. Veel mensen willen niet op de foto. Ook niet als we ze op de achterkant van de camera terug laten zien. Om 17:00 uur is op een groot plein een grote groep (enkele honderden) studenten verzameld voor de Mass Dancing. De mannen dragen allemaal een zwarte broek, zwarte schoenen, wit overhemd met lange mouwen en een stropdas. De vrouwen dragen de traditionele jurk in allerlei verschillende kleuren. Heel vrolijk. Eerst treedt boven aan de trap een groep op die waarschijnlijk hulde brengt aan hun grote leider.
Dik twintig minuten duurt dat. Daarna begint het dansen. De studenten zijn van verschillende universiteiten en blijven per school bij elkaar.
Daardoor zijn er groepen met veel vrouwen, gemengde groepen en een grote groep met alleen maar mannen. Iedereen danst met iedereen. Wij staan boven op de trappen met een paar andere toeristen en zien alle mensen telkens precies op de maat dezelfde beweging maken. Er zijn niet veel verschillende dansen. Het is een fleurig en vrolijk geheel al kijkt niet iedereen even blij. Waarschijnlijk is meedoen verplicht, al geeft de gids dat niet toe. Halverwege komt de videoman Martijn z'n camera terugbrengen en hij doet het. Later zullen we hem als tip een paar pakjes sigaretten geven.
In het hotel zien we 's avonds dat in de stad veel verlichting niet meer brandt. Het was vast alleen ter ere van het feest. We laten het raam en de gordijnen open en zien 's nachts een mooie sterrenhemel. En dat midden in een miljoenenstad.
Donderdag 11 oktoberNaar Hyangsan
Wij wonen vandaag twintig jaar samen en Gerda en Carlo hebben dat onthouden en bij het ontbijt krijgen we een cadeautje van hen. Leuk!
Vanochtend gaan we eerst kijken bij het mausoleum van Kim Il-sung in het Kumsusan Memorial Palace. Lang niet alle groepen mogen hier naar toe. Het is een grote poppenkast, maar toch ook erg indrukwekkend. De Koreanen die we er zien, lopen allemaal met hele strakke gezichten rond. Wij hebben voor deze gelegenheid een overhemd met lange mouwen, stropdas en rokje met blouse aangetrokken. De Koreanen zijn ook op hun paasbest. We moeten een enorm eind met de lopende band, door röntgenapparaten, door een (desinfecterend?) voetenbad, door een windturbine
En bij de opgebaarde Kim moeten we drie keer knikken, aan beide zijkanten en bij de voeten. Niet bij het hoofd. De Koreanen zijn diep onder de indruk.
Daarna gaan we naar het Revolutionary Matyre's Cemetry, een begraafplaats. We leggen weer bloemen en knikken weer. We weten echter even niet meer voor wie.
De lunch hebben we in het hotel. Weer in een andere ruimte, maar het eten komt duidelijk uit dezelfde keuken. Wij krijgen bloemen vanwege ons jubileum.
Met nog twee anderen gaan we naar een broderiehuis. Veel vrouwen, sommige met machines, de meeste met de hand, maken prachtige werken. Sommige erg groot. Alleen van dichtbij zie je dat het geen schilderijen zijn. We kunnen hier onze leesbrillen afgeven. Voordat we dat doen, zegt mr. Lee, onze gids, dat de chauffeur, de videoman en de meisjes (onze gidsen) er graag eentje zouden krijgen. Zelf hoeft hij niet, zegt hij. We houden er vijf achter en de andere twintig geven we weg. Ze zijn er erg blij mee. De rest van de groep gaat intussen naar een school, waar ze een muziekvoorstelling krijgen.
We bezoeken ook een middelbare school waar we naar de naschoolse opvang kunnen kijken. Allerlei sporten, computerles, zang en dans wordt er gedaan. Er is een voorstelling van een uur in een soort theater waar veel toeristen zitten te kijken. Het heeft helemaal niets met naschoolse opvang te maken. Het ziet er veel te professioneel uit.
We rijden in twee uur naar Hyangsan in het Myohyang Gebergte. De weg is donker; er is geen enkele verlichting. We zetten snel onze spullen in de kamer en gaan dan meteen eten, want het is al 20:30 uur. Mr. Lee heeft 's middags een taart met kaarsjes voor ons gekocht en die moeten we aansnijden voor de foto's en video. Erg leuk.
Na het eten moeten we in het hotel even zoeken naar de (karaoke)bar, maar we vinden hem wel. Er wordt wat gezongen in het Engels en Koreaans. 'Onze' meisjes en vooral de videoman kunnen goed zingen.
Vrijdag 12 oktoberNaar Pyongyang
Na het ontbijt bezoeken we de Pohyon-tempel. Deze is gesticht in 1042 en de enige plaats in Noord-Korea waar Boeddhistische monniken leven. Dan gaan we naar het 'cadeautjespaleis', de Internationl Friendship Exhibition. Alle giften die gekregen zijn door Kim Il-sung en Kim Jong-il staan hier tentoongesteld. Enorme kamers waarin heel veel spullen chronologisch gerangschikt staan. Mooie spullen, maar ook dingen die je meteen 'achter de rododendrons zou flikkeren'. We moeten sloffen aan, anders beschadigt de vloer. In een noodgang worden we door een aantal kamers gejaagd. We zien amper iets.
Maar we hebben een erg strak schema en dat moet wel gevolgd worden. Eigenlijk zien we erg weinig van het land en de mensen. En we mogen vooral geen vrije tijd hebben, want dan zouden we allerlei dingen kunnen willen doen. En dat mag natuurlijk niet.
We lunchen in het hotel en rijden daarna terug naar Pyongyang. De Ryongmun-grotten laten we schieten ten faveure van het circus. Een paar dagen geleden hebben wij gevraagd of we ergens een traditionele jurk zouden kunnen kopen. Mr. Lee heeft daar even over nagedacht en komt nu met een oplossing. Zo ook voor de verkeersdames die overal in de stad staan en die we willen fotograferen. Helemaal niets kan spontaan geregeld worden. De huizen onderweg zien er goed uit. Niet vervallen of zo. Als we terug zijn in Pyongyang stoppen we tien minuten bij een winkel waar wij snel een jurk kunnen kopen. Ze hebben hier meer keus dan in het hotel en de jurk die wij willen hebben, is daar duurder. Daarna gaan we naar het acrobatencircus. Allerlei verschillende acts die niet allemaal vlekkeloos verlopen. Het meeste gaat wel goed en het is erg leuk. Vervolgens stoppen we op een kruispunt om een 'trafficlady' op de foto te zetten. Op de hoek staat ook een propagandabord, zoals we al zoveel hebben gezien.
's Avonds eten we in een 'eend'-restaurant. Hier zit het vol met Koreanen. We hebben vierpersoonstafels met een bbq in het midden. Sla, ui, sauzen en kimchi staan al klaar. Ook voor ieder een schaaltje met eendenvlees. De bbq staat niet zo hard, zodat het lekker langzaam gaat. De bediening wil elke keer bij iedereen het hele schaaltje ineens op de bbq leggen, maar dat willen wij niet. Er komen telkens schaaltjes bij en ook het bier en de soju worden regelmatig aangevuld. Twee flessen bier per tafel zijn inclusief, voor de rest moet je € 0,50 per fles betalen. Erg gezellig.
Bij het hotel gaan we in het theehuis verder borrelen. Telkens komen er groepsleden bij en we komen dicht op elkaar te zitten. Geen probleem. Het bier is dat wel. Eerst blijkt dat er vandaag geen tapbier is en na vier flessen Koreaans bier is er alleen nog maar (duur) Heineken. Wij zijn echter niet voor een gat te vangen en gaan naar de supermarkt van het hotel. Lokaal bier genoeg. We nemen zes flessen mee. Het personeel in de bar zegt er niets van. 'De meisjes' komen ook nog en weer wordt er gang gemaakt naar de supermarkt. Het is erg gezellig en warm, zodat het vier snel verdampt. Nogmaals naar de super. Net op tijd, want ze zijn aan het sluiten. De ketting zit er al op, maar we mogen nog wel wat kopen. Handel is handel tenslotte.