Zuid- en Noord-Korea

21 september t/m 17 oktober 2007

Korea werd in juni 1950 tijdens de Koreaanse oorlog in tweeën verdeeld waarbij Zuid-Korea werd gesteund door de VS en Noord-Korea door de USSR. Er loopt een bufferzone tussen de twee landen die vier kilometer breed is en aan beide kanten van deze best bewaakte grens ter wereld staan de legers klaar om zich te verdedigen tegen de vijand.
ZUID-KOREA is nu een democratisch land. De president wordt direct gekozen door het volk voor een periode van 5 jaar. Sinds de zestiger jaren van de vorige eeuw verhuisde de bevolking van het platteland naar de stedenf. Hierdoor woont momenteel meer dan 85% in Seoul en omgeving. Het is een van de rijkste landen in Azië.
NOORD-KOREA is nu een dictatuur. De bevolking is onder andere gedwongen de vorige en huidige voorzitter te vereren. Iedereen draagt een speldje van 'de grote leider' op de borst. Het is het meest gesloten land ter wereld en is sinds 1986 geopend voor toeristen. Het economisch beleid is mede gebaseerd op de Juche-ideologie, die er onder meer van uitgaat dat ieder land zichzelf kan en moet redden. Het is het armste land in Azië.

De grens tussen Noord en Zuid Korea (Panmunjom)

RouteKorea

Vrijdag 21/Zaterdag 22 septemberNaar Seoul (Zuid-Korea)

Gisteren hebben we met de elektronische e-tickets al ingecheckt en vandaag hoeven we dus alleen maar de bagage af te geven. Stond daar bij een vorige reis een enorme rij, nu is er één iemand voor ons en zijn we binnen vijf minuten klaar. Zo snel is het nog nooit gegaan.
We gaan een biertje drinken en even later bellen Gerda en Carlo dat zij ook gearriveerd zijn. Met z'n vieren gaan we naar Zuid- en Noord-Korea. Bij Shilla Travel hebben we twee reizen laten combineren.

RouteZuidKorea

Om 18:35 uur vliegen we met KLM naar Seoul in tien uur. Het gaat allemaal erg vlot. Het Koreaanse avondeten in het vliegtuig smaakt prima; het ontbijt is een stuk minder. We komen om 11:30 uur (zeven uur tijdsverschil) aan en worden opgewacht door reisleidster Louise. Zij is een Koreaanse die op jonge leeftijd in Nederland is geadopteerd. Ze ziet er dus uit als iedereen hier, maar spreekt de taal niet. Dat vinden de mensen erg vreemd en daarom heeft ze het Koreaanse woord voor 'geadopteerd' geleerd.
Afgelopen dagen hebben er in Zuid- en Noord-Korea tyfonen gewoed die veel wateroverlast hebben veroorzaakt. Gelukkig zijn ze nu voorbij en wij zullen daar geen last van hebben. Het weer is prima: 20-22° en 's avonds valt een klein buitje. Sommige mensen kopen meteen een paraplu, maar ze weten niet, dat ze die de rest van de vakantie niet nodig zullen hebben.
We moeten een uurtje wachten op de groepsleden die met Korea Air aan zullen komen. Ondertussen pinnen we geld en kopen we water. Hier kunnen we maximaal 300.000 won (€ 240) pinnen. Een fles water van twee liter kost 1500 won.
We droppen onze spullen in het hotel, waarbij we er aan zullen moeten wennen, dat het hier niet gebruikelijk is om met je schoenen in de hotelkamer te lopen. In het halletje van je hotelkamer trek je ze uit.
We lopen wat rond door de buurt en komen al snel bij de KwangJang Market (ook wel GwangJang Market genoemd) uit. Dit is een 'eetmarkt' met overal stalletjes en etende mensen. De Koreanen eten zo'n beetje de hele dag door. Het maakt dus niet uit hoe laat je ergens gaat eten. De markt loopt 's avonds om 20:00 uur af, maar de restaurants zijn dan nog open. We kijken onze ogen uit en besluiten meteen om hier morgen te gaan eten. Om 16:30 uur zijn we terug bij het hotel. Samen met de groep wandelen we door de buurt. We lopen langs de bakker, de supermarkt en de pinapparaten (die niet allemaal geld geven en regelmatig leeg zijn). We maken een introductiepraatje en gaan met z'n allen barbecueën.Straatbeeld Seoul, Zuid-Korea Tafels voor vier personen met een grote plaat in het midden. Er staan allerlei schaaltjes op tafel en natuurlijk ontbreekt de kimchi niet. Dat is het landelijke koolgerecht dat men bij elke maaltijd eet. Er komen grote schalen varkens- en rundvlees op tafel die op de plaat gebakken worden. Dan neem je een blaadje sla, schep je uit de schaaltjes wat je er bij wilt eten, vlees er op, sla dichtvouwen en in je mond proppen. Wel in één keer anders ga je knoeien. Het bestek bestaat altijd uit metalen eetstokjes en een lepel. Een mes komt er niet aan te pas: de grote stukken vlees worden met een schaar in kleine hapklare brokken geknipt. De soep komt, samen de rijst, altijd als laatste. De Koreanen drinken er soju bij, het plaatselijke vuurwater (20-30 %). En men drinkt dat als water. Je moet altijd met twee handen dingen aangeven en aanpakken. Drank schenk je niet voor jezelf in, dat moeten anderen doen.
Na het eten drinken we met Gerard en Margot nog een biertje in een café in de buurt.

Zondag 23 septemberSeoul

Ondanks de muggen hebben we goed geslapen. Om 9:30 uur gaan we op zoek naar ontbijt, want de meeste hotels hebben geen restaurant en serveren dat dus niet. Veel winkels zijn dicht, maar we vinden dicht bij het hotel een lekkere broodjeszaak die ook koffie en vers vruchtensap verkoopt.
Het is 's morgens vrij zonnig en 's middags wordt het bewolkt. Wel is het zo warm, dat je in een shirtje de straat op kunt. Een deel van de groep gaat met Louise wandelen in de omgeving, maar wij gaan lekker met z'n vieren weg. Het verkeer is niet chaotisch en men rijdt rustig. Hier glipt nog wel eens een auto door een rood stoplicht, maar buiten Seoul wordt het nog rustiger. Voetgangers krijgen voorrang. Jongmyo-park, Zuid-KoreaEerst naar het Jongmyo-park, oftewel het 'oudemannetjes'park, waar, hoe kan het ook anders, alleen maar oude mannetjes zitten die spelletjes doen: Chinees schaken of go. Sommige partijen zijn erg spannend, denken we, want die hebben veel bekijks. Het grote park dat er bij hoort, vraagt 1000 won toegang p.p. Het is een oud paleisterrein met een aantal paleizen. Sommige zijn erg groot. Slechts enkele zijn er toegankelijk en daar is niet veel te zien. Er lopen verschillende mensen in de traditionele klederdracht, die je bij de ingang kunt huren. Via een loopbrug komen we bij de Changgyeonggung-paleis met nog meer tempelgebouwen. Het doet allemaal erg Chinees aan.
We lopen naar Insadong, een drukke winkelstraat. Overal staan kraampjes op straat met van alles en nog wat te koop. Vooral veel eten. Het ziet er overal netjes en schoon uit. Geen troep op straat. De mensen zijn erg vriendelijk en de meeste spreken geen woord Engels. Dat geldt ook voor het hotelpersoneel. We komen uit bij de Jogyesa-tempel, een erg kleurrijk geheel. Op het moment dat wij er zijn, zitten er veel mensen binnen en wordt er gezongen. Dan lopen we door naar het Gyeongbokgung-paleis. Jogyesa-tempel, Zuid-KoreaDit was tot 1592 de residentie van de koning. Er wordt momenteel een film opgenomen met mensen in de traditionele klederdracht. We kunnen er slechts een glimp van opvangen, want je mag er niet bijkomen. We lopen achter langs en ontdekken een poortje waar een bewaker bij staat. Als die even weg loopt, kijken we snel om het hoekje.
Weer terug op de Insadong gaan we naar een cafeetje op de derde verdieping voor thee en een biertje. De winkels en cafés liggen niet allemaal op straatniveau, dus we moeten regelmatig omhoog kijken. Verderop in de straat in een soort voorstelling van mensen met van die mooie kleren. Veel toeschouwers staan er om heen te kijken. Wij kunnen het verhaal niet volgen.KwangJang-markt , Zuid-Korea's Avonds eten we op de markt. We bestellen verschillende dingen en het bier moet ergens anders vandaan komen. De ene schotel smaakt goed, de andere minder. Bij hetzelfde terrasje als gisteren drinken we nog een biertje. Ze herkennen ons al (zoveel toeristen zijn hier niet) en ze staan al bijna klaar met de pullen. Weer terug in de hotelkamer zappen we even langs de zenders, die allemaal in het Koreaans zijn en raadt eens wat: PSV-Feijenoord wordt rechtstreeks uitgezonden. Wij zijn echter zo moe, dat Martijn alleen de eerste helft ziet. Lia valt meteen in slaap.

Maandag 24 septemberNaar Jeju

Het is 's morgens erg rustig op straat. En dat tijdens het spitsuur. Veel winkels op de Dongdaemun-market zijn ook dicht. We bedenken dat morgen een feestdag is, Chuseok, waarbij men de familie opzoekt. Het schijnt dat er nu veel mensen vrij zijn en naar familie reizen.
We proberen te pinnen, maar dat lukt niet. De banken die we proberen accepteren wel onze passen, maar geven geen geld. Misschien zijn ze leeg. We gaan in het 'oudemannetjes'park lekker in de schaduw zitten en kijken naar de mensen.
Om 12:00 uur vertrekken we naar de binnenlandse vluchthaven voor de vlucht naar Jeju, een eiland voor de zuidkust. Op het vliegveld kunnen we wel pinnen en ook gratis internetten. De mensen zijn erg vriendelijk en regelmatig zien we personeel naar ons en de andere reizigers buigen. Bij elke supermarkt staat wel iemand die de binnenkomende klanten toebuigt. We gaan koffie drinken. In de wachtruimte hangen overal grote tv-schermen. Men is dol op simpele tv zoals spelletjes en kinderprogramma's. Als wij vrij laat het vliegtuig in lopen, zit iedereen al en staat er geen rij van wachtende mensen zoals bij ons altijd het geval is. De stewardessen duwen hier iedereen meteen de stoelen in. Het is slechts drie kwartier vliegen. Als na de landing het lampje 'riemen vast' uit gaat, rent iedereen naar de uitgang alsof er brand is.
We rijden eerst naar de Mysterie Road. Dit is een stukje weg waarvan iedereen denkt dat deze omhoog loopt, maar hij gaat omlaag. De chauffeur stopt, zet de motor af en we rollen de 'berg' af.
Vervolgens bezoeken we de Boeddhistische Yakcheonsa-tempel. Dit is een nieuwe tempel van vier verdiepingen, gebouwd tussen 1987 en 1997 en is helemaal van hout gemaakt. Hij is van binnen indrukwekkend. In een bijgebouw staan 500 Arahans, beeldjes van monniken, die allemaal in een andere houding zitten. Erg mooi.
Ons motel in Seogwipo zit dicht bij de Cheonjiyeon-waterval en dus ook dicht bij de haven. Daar zitten verschillende restaurantjes. Vanuit de verte wijst Louise ons een visrestaurant, maar als we dichterbij komen, weten we niet welke ze bedoeld heeft. We komen natuurlijk in een andere terecht, maar daar hebben we helemaal geen spijt van. Het is groot en verlicht en ze hebben één keuze op het menu staan. Een combinatie van varkensvlees, makreel, rundvlees, vis in tempura en een heleboel schaaltjes daar om heen. Onbeperkt eten voor 10.000 won. Erg, erg lekker en heel leuk om zo te eten.
In het motel hebben ze alleen drie hele kleine (30-50 cm), hele dunne handdoekjes voor twee personen. Dat schijnt zo de rest van de reis te blijven. Ook een lakenzak zou handig zijn, want vaak is er alleen een soort sprei die als dekbed dient. Er zijn alleen tweepersoonsbedden en het dek is even groot als het bed.
Na het eten kopen we in de supermarkt het ontbijt voor morgenochtend: noedelsoep, brood met kaas, koffie en yoghurt. In elk hotel is geen ontbijt, maar wel koud en warm drinkwater te krijgen.

Dinsdag 25 septemberJeju

Om 9:00 uur vertrekken we voor een rondritje over het eiland. In het begin is er wat bewolking, later zonnig en warm. Wel met een lekker windje.
We gaan op zoek naar de 'vissende vrouwtjes', maar die laten zich niet zien. Waarschijnlijk vanwege de feestdag. Wel zien we een hele rij inktvissen te drogen hangen aan een waslijn. Seongsan-vulkaan, Zuid-KoreaWe gaan de vulkaan Seongsan Ilchulbong beklimmen. Hoewel, beklimmen is een groot woord: in een kwartiertje lopen we via de trappen 182 meter omhoog. Bovenaan hebben we mooi uitzicht over Jeju en Udo, een eilandje dicht voor de kust. De krater is niet veel bijzonders en bestaat uit een groene vlakte. Met de boot steken we over naar Udo. Terwijl de meeste mensen gaan fietsen, lopen wij naar een strandje aan de andere kant van het eiland. We krijgen een kaartje mee, maar daar kloppen de wegen helemaal niet op. Als we aan een automobilist de weg vragen, krijgen we meteen een lift aangeboden. De fietsers die even later bij het strand arriveren, snappen niet hoe wij daar eerder kunnen zijn. Er zijn wel wat tentjes waar je wat kunt drinken, maar die zijn dicht. En het strand is erg nat. Het weer wisselt vrij snel: even is het zo bewolkt dat je denkt dat het gaat regenen en vijf minuten later schijnt de zon weer. Het is wel altijd warm tot erg warm. Het eiland is erg klein en we lopen een heel eind op zoek naar een drankje. Uiteindelijk lukt dat en we drinken een heerlijk koud biertje in de schaduw. Seongeup, Zuid-KoreaIn een kwartier varen we weer terug naar Jeju en rijden we naar Seongeup, een folklore dorpje met choga's, traditionele huizen. Dit zijn lage huizen met een grasdak die bestand zijn tegen de harde wind die hier vaak waait. Twee stenen voorouderbeelden, de harubang, staan bij de ingang van het dorp en zijn het symbool van Jeju. Originele beelden met uitpuilende ogen, gesloten mond in rechte lijn, ronde neus en de handen voor de buik zijn gemaakt rond 1750, en niemand weet waarvoor ze dienden. De mensen van Jeju gebruiken drie lange palen bij de toegang van hun huizen. Als ze alle drie horizontaal liggen, betekent het dat men de hele dag weg is. Liggen er twee horizontaal en hangt er eentje aan een kant op grond dan komen ze later terug. Hangen er twee op de grond dan zijn ze even weg en bij drie is men thuis en is iedereen welkom.
's Avonds eten we weer in de haven. Nu bij een visrestaurant. Er staan een paar tafeltjes met stoelen, de rest zijn lage tafels waarbij je op de grond moet zitten. Wij kiezen voor de grond zoals de meeste Koreanen doen. Anderen van de groep die later ook komen, gaan aan tafel zitten.

Woensdag 26 septemberJeju

Om 9:00 uur wandelen we naar Oedolgae, de eenzame rots in zee. Harubang, voorouderbeelden, Zuid-KoreaEen mooie trip hoog boven het water en grotendeels door bossen. Weer boven aan de weg nemen we een taxi naar het voetbalstadion waar ook het busstation is. Daar wordt door erg vriendelijke mensen informatie gegeven over de bussen. Eentje spreekt er Engels en schrijft op een briefje de Koreaanse naam van de plaats waar we naar toe willen zodat de buschauffeur het kan lezen en loopt met ons mee om kaartjes te kopen. We willen naar het Hendrik Hamel-monument. Hier staat een replica van het VOC-schip De Sperwer waarmee hij strandde voor de kust in de 17e eeuw en de eerste Nederlander in Korea was. Pas twintig jaar later kwam hij thuis en schreef een boek over zijn ervaringen. Elke Koreaan kent Hamel. Net als Guus Hiddink trouwens. In het schip is een kleine tentoonstelling aan hem gewijd. We denken dat het door hem komt, dat men hier in Korea Nederland gewoon 'Nederland' noemt en niet 'Holland' of 'The Netherlands' zoals overal elders het geval is.
We lopen langs de prachtige kustlijn om een grote rots heen, wat alleen bij laag water mogelijk is. Er zitten verschillende mensen te vissen en de rauwe vis wordt meteen verkocht en opgegeten. Niet door ons.
Aan de overkant van de weg staat een tempel en we lopen, erg zwetend, de vele trappen naar het simpele Boeddhabeeld Sanbanggulsa. Dit is een heilige plaats en het water uit de grot zou magische krachten bevatten. Weer beneden glijdt het koude bier er makkelijk in! Met de bus gaan we terug naar het stadion, waar we wat boodschappen doen bij een enorme supermarkt en we nemen de taxi terug naar het motel. 's Avonds gaan we terug naar het restaurant van de eerste avond. En op weg naar het motel drinken we op een terras nog een biertje. Er zitten heel wat Koreaanse gezinnen en de kleine kinderen gaan gewoon mee tot 's avonds laat.


Donderdag 27 septemberNaar Boseong

Om 8:00 uur vertrekken we met de bus naar het vliegveld voor de vlucht naar Gwangju. We rijden dwars door het Nationale Park, maar daar is niets van te zien door de hoge bomen langs de kant van de weg. We checken snel in en alweer staat iedereen voor ons te buigen. Sommige mensen hebben volgens ons geen andere functie dan buigen.
Drie kwartier vliegen is het en in Gwangju bekijken we het worldcupstadion waar Korea met behulp van Guus Hiddink de kwartfinale van het WK-voetbal in 2002 heeft gehaald. Daarna gaan we naar een begraafplaats die herinnert aan de opstand in 1980 tegen de dictatuur.
We rijden door naar Boseong en hier is men duidelijk nog minder toeristen gewend en vooral door de kinderen worden we aangegaapt. Men spreekt nog minder Engels, en het was al zo weinig, en we kunnen maar één kroeg ontdekken. En dat alleen maar op aanwijzing van Louise. Er is een café, dat meestal gesloten is, nu ook, en we lopen naar het er naast gelegen winkeltje. Als we zeggen dat we wat willen drinken, gaat de kroeg voor ons open. Bij het bier krijgen we verschillende viszoutjes. En als we nog een biertje bestellen, krijgen we ook een pakje koekjes uit de winkel, dat we niet hoeven te betalen, zoals de mevrouw met handen en voeten ons duidelijk maakt.
In onze hotelkamer staat een pc waarmee we gratis kunnen internetten. We eten in een restaurant dat verschillende aparte zaaltjes heeft. Met z'n vieren zitten we in een zo'n zaaltje op de grond. Helemaal geen Engels hier en we vragen om bulgogi. Men verstaat ons en het is aanwezig. Eerst weer verschillende schaaltjes en dan een gasstel op tafel met daarop een grote schaal bouillon met vlees en groente. Erg lekker.

Vrijdag 28 septemberBoseong

We ontbijten met noedelsoep, gekocht in de supermarkt en aangemaakt met heet water uit de automaat op de gang. Zo'n soepje vult beter dan een broodontbijt. Daar krijgen we 's middags honger van en van de noedels niet. Met de openbare bus rijden we naar een theeplantage. Het is het einde van het plukseizoen en de laatste plukken worden machinaal gedaan. Kimchi-potten, Zuid-KoreaAls we naar boven lopen, hebben we prachtig uitzicht op de vele rijen theeplanten. Jammer dat het bewolkt is, maar wel prettig dat het nog steeds warm is. Tot nu toe hebben we geen trui of jas nodig gehad. Beneden kunnen we de groene thee proeven. Daarna wandelen we in bijna tweeënhalf uur naar Yulpo aan het strand.We lopen over de weg, maar er is amper verkeer. Aan het strand is het eb en er staan verschillende vissersboten droog. Men is hard bezig de netten te repareren. Aan de kant staan restaurantjes die vis en drankjes verkopen. We drinken er een biertje voordat we met de bus weer terug gaan naar Boseong.
's Avonds eten we in een soort snackbar. Ze verkopen daar geen drank. Dat moeten we aan de overkant bij een winkeltje kopen. De serveerster leent onze reisgids en schrijft daar het hele Koreaanse-Engelse menu van over.

Zaterdag 29 septemberNaar Busan

Met de trein van 8:34 uur gaan we naar Busan. Het landschap is vrij saai. Veel rijstvelden en sombere dorpjes. Het is weer (of nog steeds) bewolkt. In Sucheon moeten we in tien minuten overstappen. Men is hier erg punctueel en het openbaar vervoer (bus, trein, boot) rijdt op de minuut, dus dat moet lukken. En net deze ene keer komen we zes minuten te laat aan. We hollen naar een ander perron, trap af, trap op. Louise rent voorop en praat met de conducteur om de trein een paar minuten later te laten vertrekken. Iedereen haalt het. De trein is ruim en hartstikke leeg. Er rijden er ook maar weinig en hard gaan ze zeker niet. Om 14:15 uur komen we aan en gaan we naar het Cristal hotel. Een beetje kitscherig en wij krijgen een grote kamer met een groot rond bed. In de achterwand zit een spiegel en op het nachtkastje liggen condooms. Internet, televisie, een apparaat met koud en warm drinkwater en koelkast ontbreken niet.
's Avonds eten we vis. Een pan met een rijk gevulde vissoep en een schaal op de barbecue met grote garnalen. Ondanks het feit dat dit dé visstad van Korea is, is de vis hier vrij duur. We betalen 76.000 won voor vier personen.

Zondag 30 septemberBusan

Vandaag gaan we wandelen naar de Beomeosa-tempel. Eerst met de metro, waar we de lunch van brood met gebakken ei kopen, dan een stukje met de taxi en tenslotte met de cable-car omhoog. Hier in de buurt zou de Seokbulsa-tempel moeten staan, die erg mooi moet zijn. Met z'n tweeën besluiten we die te gaan zoeken, maar het kaartje en de beschrijving in de reisgids kloppen niet. We vragen het een paar keer, maar we vinden hem niet en we besluiten om de anderen achterna te gaan. Eerst lopen we naar de zuidpoort, dan de oost- en vervolgens de noordpoort van het Dongnae-gebied. Het is eerst een stuk omhoog, dan een deel redelijk vlak en vervolgens een hele klim naar de noordpoort. Het is er hartstikke druk met wandelaars. Het is zondag en een prachtige dag om te wandelen: droog, bewolkt, geen wind. Wij zijn de enige niet-Koreanen. Die dragen allemaal goede wandelschoenen, een belachelijk grote klep op hun hoofd en handschoenen, bang als ze zijn om bruin te worden. Veel dragen een radiootje die allemaal op een andere zender staan en van die jengelmuziek draaien. Sommige mensen zingen luidkeels mee en alle mensen zijn aardig en vriendelijk en maken allemaal foto's van elkaar. We zien sowieso weinig toeristen in het land. En het vreemde in het land is dat het verkeer wel rechts rijdt, maar dat voetgangers links lopen. Vlak voor de noordpoort halen we de groep weer in. Het laatste stuk naar beneden naar de tempel gaat over grote stenen en is minder prettig lopen. We bekijken even de tempel en nemen de metro terug naar het hotel. Totaal hebben we vier uur gelopen. Dicht bij het hotel drinken we eerst een welverdiend biertje voordat we gaan douchen.
's Avonds gaan we heerlijk barbecueën dicht bij het hotel. We bestellen twee keer varkensvlees en twee keer rundvlees en krijgen daar weer schoteltjes bij. Sommige zijn hetzelfde als altijd zoals kimchi, rode barbecuesaus, knoflook en sla. Omdat we verschillende vleesschotels hebben besteld, staat onze tafel erg vol, want elk gerecht heeft zijn eigen bijgerechtjes. Inclusief zes bier kost het slechts 41.500 won (€ 32) voor vier personen.
Voor het parkeren van auto's heeft men hoge torens gebouwd. Men geeft de auto af die in een soort carrousel verdwijnt en op verzoek weer tevoorschijn komt.
Daarna gaan we op zoek naar een 'hof'. Men mag hier geen reclame maken voor bier en daarom gebruikt men het woord 'hof', dat ook wel alcohol betekent. In een cafeetje zitten drie vrouwen met een 'jar', een kan met 1,7 liter bier, en zijn prettig aangeschoten. Aan een andere tafel drinken jongeren alles door elkaar, roken en gaan kruislings op de banken zitten. Op straat is dit 'not done', zeker niet voor vrouwen die daar echte tutjes zijn.

Maandag 1 oktoberBusan

Met de metro gaan we naar de vishaven en doen daar zowat een uur over.Jagalchi-markt, Zuid-Korea De Jagalchi Markt heeft een enorme hoeveelheid vis in allerlei soorten en maten. Sommige zijn (half) gedroogd, maar de meeste zitten in grote teilen met water en leven nog. De inktvissen willen nog wel eens ontsnappen en we zien er eentje midden op straat kruipen. Regelmatig leggen er schepen aan met nieuwe voorraden. Verser kun je het niet krijgen. Daarna lopen we over de Gukje-markt die er dicht bij ligt. Wij kopen ons souvenir: een klep van een enorme afmeting voor op je hoofd. Wij kiezen de lelijkste uit en denken de Koreanen hem mooi vinden, omdat we er veel mensen mee zien lopen. Iedereen loopt hier met een klep, sommige met een lapje aan de achterkant. Zonnebrillen zie je niet zoveel.
In de metro zijn speciale plaatsen voor ouderen en mensen die moeilijk ter been zijn. Als iemand die niet in die doelgroep valt, daar gaat zitten, wordt die er door de andere reizigers op aangesproken. Zelfs als de metro overvol is, zullen zij daar niet gaan zitten. Altijd staat er iemand op als er een ouder iemand binnenstapt. De vrouwen hebben drie soorten haar. De jongeren dragen een pony, de wat ouderen geen pony en 50+ heeft een permanentje. Iedereen heeft zwart haar, man, vrouw, jong en oud, want iedereen kleurt het. Alleen de hoogbejaarden zijn soms grijs, maar die zie je maar erg weinig. Vrouwen met krullen zijn dus altijd oud en aangezien Lia altijd krullen heeft… Jongeren staan altijd op voor oudere mensen en sommige hele oude mensen staan op voor 40-jarige grijze buitenlanders. Want iemand die grijs is, moet wel heel erg oud zijn…
We gaan met de lift de Busan Tower op. Op 112 meter hoogte hebben we een prachtig uitzicht over de haven en de stad. Aangezien het vandaag redelijk zonnig is, hebben we een mooi helder uitzicht.
's Avonds gaan we sushi's eten. Op een lopende band komen allerlei gekleurde schoteltjes voorbij met daarop 'iets', zoals rijst met ei, zalm, paling, tonijn, groente, tempura, enz. enz. Elke kleur bordje heeft zijn eigen prijs. De bordjes moet je bewaren en later reken je die af. Onder de band met schoteltjes is nog een band met kopjes, thee, kleine schaaltjes voor ketjap e.d. We drinken er bier en raki bij. Een dure maaltijd voor Korea: 100.000 won met z'n vieren. Maar in Nederland kun je lang niet voor € 20 p.p. sushi's eten. En het is heerlijk.

Dinsdag 2 oktoberNaar Gyeongju

Met de bus rijden we in een uurtje naar Gyeongju, de voormalige hoofdstad van het Koreaanse rijk. Deze plaats is veel traditioneler dan Busan. Er staan meer oude huizen en minder grote flats. We huren fietsen. Goede fietsen, mountainbikes met versnellingen en makkelijk in hoogte verstelbaar. Omdat de straten nogal vol zijn met auto's en men blijkbaar niet aan fietsers is gewend, fietst men hier op de stoep.Grafheuvels, Zuid-Korea Daar moeten wíj aan wennen. We fietsen langs de observatietoren, verschillende grafheuvels en rijstvelden. We beginnen met zon en langzamerhand komt er meer bewolking. Het is windstil. In de loop van de middag zijn we blij als we het droog houden. We kopen de lunch bij een supermarkt en eten die op bij een pagode waar grote vlinders en libellen zitten. We zien meer rijstvelden die er mooi en groen bij staan. Het is vrij vlak en dus makkelijk fietsen. Onderweg kopen we een ijsje en we eindigen bij het museum waar we besluiten om dat morgen te gaan bezoeken.
We gaan op zoek naar de microbrouwerij die in het Bellus-hotel zit. Ze maken blond- en stoutbier. De grote ruimte doet erg Duits aan met lange tafels en banken. De grote tweeliter-beugel-flessen worden gevuld met bier uit de tap. Wij zijn de enige bezoekers.
's Avonds eten we een 'koningsmaal'. Met z'n zevenen zitten we op de grond en wordt er een lage tafel binnen gedragen vol met schaaltjes. Als enige concessie ten opzichte van de Koreanen krijgen wij een schaaltje met gebakken aardappels er bij. Veel visgerechtjes en weer andere groente. Ook hier zijn weer veel gerechten vrij heet. Het kost 14.000 won incl. drankjes per persoon en het is erg lekker.


Woensdag 3 oktoberGyeongju

We huren weer fietsen bij dezelfde man als gisteren en krijgen 5000 won korting. Zomaar. Alle andere betalen voor twee fietsen en moeten 10.000 won betalen. Waarschijnlijk komt het omdat we met z'n vieren fietsen huren.
Eerst gaan we naar het Nationaal Museum waarvan de toegang slechts 1000 won is. Er zijn veel groepen schoolkinderen. Het is een mooi museum met veel spullen die afkomstig zijn uit de grafheuvels.
We maken een foto van de observatietoren en fietsen door naar het Tumeli-park. Hier werden vroeger leden van de Koninklijke familie en grote generaals begraven in grote grafheuvels die helemaal bedekt zijn met gras. In een van de graven kunnen we in.
Bulguksa-tempel, Zuid-KoreaWe leveren de fietsen in en stappen aan de overkant van de weg op de bus. We willen naar de Bulguksa-tempel, 16 kilometer buiten de stad. De buskaartjes koop je in de bus. Je gooit het benodigde geld in een grote glazen bus en de chauffeur drukt op knopjes voor het wisselgeld dat in een bakje komt. We proberen op de kaart te vinden hoe we rijden, maar omdat in de stad alles alleen in het Koreaans staat, is dat lastig. Pas als we langs het Hilton komen, kunnen we dat terugvinden op onze kaart. In de buurt van de Expo is het heel erg druk en blijkt dat het vandaag alweer een feestdag is, waardoor de Koreanen vrij zijn. De Bulguksa-tempel is erg mooi. Er lopen kinderen rond met vragenlijstjes die ze aan toeristen voorleggen om hun Engels te oefenen. En aangezien er bijna geen niet-Aziatische toeristen zijn, zijn wij verschillende malen de klos. Ze maken foto's en video's van ons. Ze lezen de vragen op en wij hebben het idee dat ze geen woord verstaan van wat wij zeggen.
Met Gerard en Margot gaan we nogmaals naar de Bellus-brouwerij. Ze hebben erg lekker bier!

Donderdag 4 oktoberNaar Seoul

Om 7:44 uur stipt vertrekt de trein naar Seoul. De rest van de groep reist verder door Zuid-Korea. Wij vieren gaan via Seoul en Beijing naar Noord-Korea. De trein is niet zo leeg als de trein een paar dagen geleden. Hij is ook erg ruim en heeft zowat een meter beenruimte. We zitten twee aan twee achter elkaar en kunnen de bankjes zo draaien dat we tegenover elkaar komen te zitten. Er zitten ook tafeltjes in de armleuningen. Handig voor ons ontbijt: stokbrood, ham, kaas, tomaat en yoghurt. Af en toe komt er een wagentje langs met etenswaren. Soms een mevrouw in uniform met een mobilofoon. Als ze de coupé inloopt, stopt ze even, maakt een buiging en loopt dan weer verder. Precies op tijd komen we aan en we willen met de metro naar het hotel. Voor de automaat kun je alleen muntjes van 500 gebruiken en er is een wisselautomaat voor briefjes van 1000. Die accepteert echter alleen oude briefjes, terwijl er veel meer nieuwe in omloop zijn. Maar er is hier ook een loket, wat niet op alle stations aanwezig is, maar waar je wel met briefjes van 1000 kunt betalen.
We leggen de bagage op de kamers en gaan een broodje eten. Dicht bij hotel Lees zit een sandwichbar waar ze erg lekkere broodjes, salade en koffie hebben. Dan nemen we de metro weer en gaan op zoek naar het Hard-Rock-Café. Het staat op een kaart aangegeven, maar tussen een paar straten in. We hebben het adres en vinden de goede straat, maar niet het café. Er staan overal huisnummers op de huizen, maar dat kan volgens ons gewoon niet kloppen. En het klopt ook niet, als we de weg vragen aan een man met een dik boekwerk met alleen maar deelkaarten van Seoul. Omdat ze binnenkort gaan verhuizen, geven ze 20% korting op de shirtjes, de vierde gratis en 50% korting op de truien. Dat scheelt een slok op een borrel.
We hebben geen puf meer in nog een markt, we hebben alles gekocht wat we wilden kopen en gaan op weg naar ons vertrouwde terras dicht bij het hotel. 'Vier bier' vragen ze als we binnenkomen, maar we willen een grote kan tapbier. Ze begrijpen ons niet en ze maken de dochter wakker die met haar hoofd op een tafel ligt te slapen en een paar woorden Engels spreekt.
Voor het laatste diner in Zuid-Korea gaan we weer barbecueën bij de tent waar we de eerste avond ook waren. Alle tafels met stoelen zijn bezet en dus moeten we op de grond zitten. Het rundvlees is op en we bestellen varkensvlees, eend en aal. Verschillende slablaadjes en allerlei schoteltjes. Het vlees zit deze keer op spiesen die aan tafel klaar gemaakt worden. Lekker.
Een laatste afzakkertje op het terras. Het is ondertussen hartstikke druk geworden en regelmatig worden er tafeltjes bij gezet. Alleen Koreanen, veel mannen, maar toch ook tafeltjes met alleen vrouwen. Iedereen drinkt bier, geen wijn, geen fris.
We zijn er de afgelopen twee weken zo aan gewend om alles met twee handen aan te reiken en aan te pakken, dat we dat bij elkaar tot vervelens toe doen. Hier een videoverslag over Zuid-Korea.

Vrijdag 5 oktoberNaar Beijing (China)

Vandaag vliegen we naar Beijing omdat we niet rechtstreeks van Zuid- naar Noord-Korea mogen reizen. In alle vroegte nemen we de vliegtuigbus naar het internationale vliegveld Incheon. In een uurtje zijn we er. Bij het inchecken zijn er problemen en wordt er uitgebreid gediscussieerd en gebeld, maar alles komt goed. De douane in Beijing is bijzonder snel. De bagage duurt wat langer. Het is hier een uur vroeger dan in Korea. Het regent en het is een stuk frisser dan we gewend zijn. We wisselen de wons, maar een briefje met een stukje plakband willen ze niet. We pulken het er af, maar ze accepteren het nog steeds niet. We pinnen 1000 yuan voor bijna € 100 en kopen kaartjes voor de bus naar het centrum (€ 1,60 p.p.). We stappen uit bij een halte bij een metrostation dat in de buurt van ons hotel ligt en lopen het laatste stukje. We worden verwacht en reisleidster Inge is ook snel aanwezig en licht ons in over wat we wel en niet mee mogen nemen naar Noord-Korea. Niet mee: telefoon, gps, alles over Zuid-Korea zoals foto's, folders, boeken. Videocamera en telelens zijn geen probleem. We scheiden onze spullen en stoppen alles in een dagrugzakje dat we in het hotel achter kunnen laten. Voor de kostbare spullen huren we een gratis kluisje.
Tegen vijven gaan we naar de nachtmarkt. Het is ondertussen droog geworden. De metro kost 3 yuan (€ 0,30) per rit. Het is hartstikke druk in de stad, want het is de eerste week van oktober en dan is, net als in de eerste week van mei, heel China vrij. Wat is het er druk. Ook op de nachtmarkt. En we zien hier ook meer buitenlanders dan vijf jaar geleden. Er staat een lange rij van kraampjes die van alles en nog wat op etensgebied verkopen. Wij nemen ieder een grote loempia, een broodje vlees, dumplings en een bakje noedels. Kost samen € 2 p.p. Op een terras drinken we een biertje en kijken naar alle mensen om ons heen. De metro terug naar het hotel is barstensvol.
Onze kamer in het hotel heeft een soort vissenkom als badkamer: een glazen wand scheidt het was- en slaapdeel. Heel grappig.

Zaterdag 6 oktoberNaar Pyongyang (Noord-Korea)

RouteNoordKorea

We genieten van het uitgebreide ontbijtbuffet in het hotel. We kiezen voor de Chinese noedels en heerlijk vlees, ham en loempia's. We maken kennis met de groepsleden voor het Noord-Koreaanse deel.
Met de bus worden we in de regen naar het vliegveld gebracht voor de vlucht naar Noord-Korea. Als er eentje van de groep is ingecheckt, komt het personeel op het idee om ons een eerdere vlucht te laten nemen. Eerst moesten we apart inchecken, nu als groep. En die ene koffer is al door. Alles moet gewijzigd worden en het duurt en het duurt. Maar ja, of we nu hier wachten of even verderop in de lobby. De vlucht verloopt voorspoedig en we komen om 14:30 uur in Pyongyang aan. We verzetten de klok weer, terug naar zeven uur tijdsverschil. Het weer is als in het zuiden van Korea: droog en redelijk warm.Beeld Kim Il Sung, Noord-KoreaWe kunnen in Noord-Korea geen geld wisselen en we moeten dus genoeg contant bij ons hebben. Alles wordt hier betaald in euro's of in yuans. We moeten allerlei formulieren invullen en de reisorganisatie heeft voor de visa gezorgd. We krijgen geen stempel in het paspoort. De controle gaat vrij snel en de bagage staat al klaar. Ze werpen er amper een blik op. Het gaat wel traag, want alles moet netjes op de beurt en wij staan in een lange rij. In Martijn's paspoort is het persoonsblad afgebroken, terwijl het paspoort pas twee jaar oud is en het altijd in een heuptasje wordt bewaard. Wat een kwaliteit! De beambte durft zelf geen beslissing te nemen en er moet een hoger iemand aan te pas komen. Die vindt het gelukkig geen bezwaar. In anderhalf uur staan we buiten.
De hele reis in Noord-Korea zullen we begeleid worden door drie 'gidsen', waarvan een in opleiding is. We moeten altijd als groep bij elkaar blijven, je mag geen pas buiten het hotel zetten, we moeten de bevelen van de gidsen opvolgen, altijd vragen of je een foto mag maken en in hun zicht blijven. Hoe 'beter' we ons gedragen hoe meer er de rest van de dagen mogelijk zal zijn. De bevolking draagt (verplicht) een speldje met de beeltenis van Kim Il-sung, de vorige grote leider. Er zijn een paar verschillende vormen en ze zijn niet te koop. In Noord-Korea tenminste. Het schijnt dat ze in Dandong, de Chinese stad aan de grens wel te verkrijgen zijn.
In een grote bus worden we naar het hotel gebracht, maar eerst stoppen we om bloemen te kopen voor het beeld van Kim Il-sung. De straten zijn breed en leeg. Weinig auto's, geen brommers, wel bussen en trams. Veel mensen, allemaal in donkere kleren, lopen of fietsen. De trolleybussen zitten propvol. Op veel kruispunten staat een agente in een mooi pakje het verkeer te regelen, dat er meestal niet is. Het bronzen Grote Monument is 20 meter hoog en wijst met zijn arm naar 'de weg vooruit'. We leggen er de bloemen en betuigen ons respect door licht te buigen.
Het luxe Yanggakdo Hotel ligt op een eiland in de Taedongrivier, zodat we niets zouden kunnen zien wat we niet mogen zien. Het is een groot hotel met 1500 kamers en wij zitten allemaal op de 39e verdieping. 's Avonds eten we in het hotel, dat verschillende restaurants heeft. We zitten aan twee ronde tafels en er staat een groot buffet. Het is in Noord-Korea op dit moment erg druk in verband me het Arirang-festival. Er zijn zelfs honderd Amerikanen. Voor het eerst sinds lange tijd mogen zij het land weer in. Weliswaar maar voor drie dagen en alleen tijdens de Arirang.
Bij het eten krijgen we één drankje en we kunnen kiezen tussen een zoet sapje, water en bier. Het plaatselijke bier smaakt prima en zit in flessen van 640 ml. Er staan verschillende gerechten, zowel koud als warm en ook hier ontbreekt de kimchi niet. We drinken samen nog een derde fles bier en willen die later afrekenen. Maar dat lukt ons niet. Waarschijnlijk is het quotum voor onze tafelniet bereikt, of zoiets. Na het eten gaan we met het grootste deel van de groep naar de 47e en bovenste verdieping voor een afzakkertje. Hier is een restaurant met aan de buitenkant grote glazen ramen, zodat we mooi uitzicht hebben over de stad. Het is echter wat heiig en later regent het zodat we niet veel zien. Heel even wordt de elektriciteit aangezet, zodat we ronddraaien. Het valt reisleidster Inge op dat er buiten heel veel lichtjes branden vergeleken met vorige jaren. Wij vinden het er juist vrij donker.
Een fles bier kost in Noord-Korea gemiddeld € 0,50. Soms iets meer, soms nog goedkoper. Al het eten is bij de reis inbegrepen.
Inge had in Beijing gehoord dat waarschijnlijk vandaag het Arirang-festival zou zijn. Wij blij. Maar ze waarschuwde meteen dat in Noord-Korea nooit wat zeker is. We blijken er niet vandaag maar morgen naar toe te gaan. Ook goed, als we het maar zien. We moeten vandaag een keuze maken over welke zitplaats we willen bestellen: € 50, € 100, € 150 of € 300 voor een Vipplaats. Wij kiezen voor € 50 en hopen maar dat dit geen al te slechte beslissing is. Of we ook werkelijke deze plaatsen krijgen, is nog maar de vraag. Omdat dit contant betaald moet worden, en voor het geval dat er alleen maar dure plaatsen beschikbaar zouden zijn, hebben we in China wat extra juans opgenomen.


Zondag 7 oktoberPyongyang

Het programma wordt door de gidsen bepaald en is vooraf niet bekend. Wel de onderdelen maar niet de volgorde. Niemand heeft daar invloed op. Het staat voor alle dagen vast en er kan niet meer van af geweken worden. We zijn benieuwd.
Eerst krijgen we een westers ontbijt in een enorme zaal. Toast, ei, kaas, worst, aardappeltjes, tomaat, komkommer. Smaakt best. Alleen de instant koffie en instant thee zijn niet te drinken.
Het heeft de hele nacht geregend en het regent nu nog. Ook hangt er een lage bewolking zodat we eigenlijk niets zien. Er staat een wandeling in de Ryongak-mountains op het programma. Als het droog en helder is, is het waarschijnlijk prachtig. Maar nu...… Maar ja, dit staat op het programma, dit is Noord-Korea en dus gaan we wandelen. Na een half uur staat er een tempel die gelukkig opengaat, zodat we tenminste nog iets zien. Terug bij de bus zijn we allemaal doorweekt en koud. Gelukkig wordt er wel voorgesteld dat we eerst terug gaan naar het hotel om droge kleren aan te trekken. Overal zien we lege straten, wat lopende mensen met paraplu's en in het centrum wachtrijen van honderd meter bij de tram en de bus. Men staat allemaal netjes in de rij. De tram en de bus zijn gratis, voor de metro moet betaald worden. Ook de huizen zijn gratis. Men betaalt alleen voor de elektriciteit en het water. Men kan echter niet overal gaan wonen. Alleen als je ergens een baan hebt, kun je naar die plaats verhuizen. Je krijgt dan zo'n groot huis, dat bij het aantal mensen past. Als je afgestudeerd bent, kun je drie beroepen opgeven die je zou willen gaan uitoefenen. Als er voor de eerste voorkeur plaats is, krijg je zo'n baan. Anders voor de tweede of de derde. Als er helemaal geen plaats is, ben je werkeloos totdat er wel een plek is.
We gaan naar de 150 meter hoge Juche-toren aan de Taedongriver. De 150 meter hoge toren werd in 1982 onthuld als eerbetoon aan de grote leider die in dat jaar 70 jaar werd. Er zitten net zoveel stenen in als er dagen in 70 jaar zijn. Overal waar we een foto van willen maken, moeten we eerst vragen. Van sommige flatgebouwen mag het wel, van anderen niet. Die zien er waarschijnlijk niet goed genoeg uit.
Op het Kim Il-sung Plein wordt druk geoefend voor de Mass Dancing voor a.s. woensdag. Op 10 oktober wordt de Korean Workers' Party Foundation Day gevierd.
We bezoeken een internationale boekhandel en kopen een cd met Koreaanse muziek die we thuis als achtergrond op de dvd kunnen zetten.
Op een boot in de River lunchen we en hij vaart zowaar een klein rondje. Verschillende schotels met o.a. worst, varkensvlees, broodjes, vishapjes en soep. De mevrouw die de soep klaar maakt op het rooster is erg verbaasd als wij alle hete rode saus in de soep willen. De soep is erg lekker. Ook hier is een drankje inbegrepen, maar de hele tafel heeft dorst en we bestellen extra flessen. Na de lunch gaan we naar het Art-museum, omdat het nog steeds regent en wij (en ook de gidsen) niet naar de Moran Hill willen voor nog een wandeling. Een mevrouw leidt ons in sneltreinvaart rond langs schilderingen en wat vazen. Niet geweldig.
Na een bezoek aan een souvenirwinkel gaan we terug naar het hotel. Omdat het zondag is, zijn veel dingen niet open. Het is een echte rustdag.
In de brede, lege straten toetert de bus regelmatig voor overstekende voetgangers, die totaal niet verwachten dat er wel eens verkeer op de weg zou kunnen rijden.Mannetjes, Noord-Korea's Avonds eten we in een lokaal restaurant. Schaaltjes met varkensvlees, mandoes (dumplings), aardappelreepjes, groente, tahoe, kimchi en soep. Later volgt nog bibimbap, een potje met rijst, vlees, groente en hete pastasaus. Daarnaast een kommetje met bouillon dat je in het potje moet gooien. Wij zitten met z'n vijven aan tafel en er staan twee flessen bier. We bestellen er nog twee bij en dan zijn we € 1 kwijt met z'n vijven.

Maandag 8 oktoberPyongyang

Mooi weer vandaag. Redelijk zonnig, maar wel een koud windje.
Eerst gaan we naar het Victory Fatherland Liberation War Museum waar een mooie schildering in de vorm van Panorama Mesdag te bewonderen is. Korean Worker Party Monument, Noord-KoreaDan naar het bijbehorende monument, het Spy Ship Pueblo en het Korean Worker Party Monument. Alles gaat alleen maar over anti Japan en anti VS.
Voor de lunch gaan we hotpotten en iedereen krijgt een eigen potje. Erg leuk en erg lekker.
We rijden over een hele lege tien(!)baans weg naar Nampo. Af en toe zien we een auto. De wegen zijn zo breed, dat in geval van oorlog er een vliegtuig zou kunnen landen. Er is dan ook geen middenberm. Bij navraag is de uitleg van de gidsen dat de weg zo breed moet zijn voor de grote haven in Nampo.
Vandaag is Kim Jong-il tien jaar aan de macht. Een feestdag dus en veel vrouwen dragen de hanbok, de traditionele jurk. Daarna gaan we naar Mangyongdae, het ouderlijk huis van Kim Il-sung.
We eten snel in het hotel en vertrekken dan naar het Arirang-festival. Dat wordt gehouden in het grote stadion en het is er hartstikke druk. Buiten spuiten fonteinen die mooi in de gekleurde schijnwerpers staan. Grote groepen spelers komen aangelopen in mooie kleren. Er zijn wel toeristen, maar de meeste toeschouwers zijn Noord-Koreanen. Zij betalen voor een kaartje slechts een paar euro. Het speldje dat iedereen (verplicht) draagt, Noord-KoreaEn dat is voor hen veel geld. De toeristen zitten strikt gescheiden van de Koreanen en het is verboden om foto's van hen te maken. Video is helemaal verboden.
Elke jaar zouden deze spelen plaatsvinden, maar door o.a. overstromingen in de afgelopen jaren, is het al vijf jaar geleden dat ze uitgevoerd zijn. Meer dan 100.000 artiesten, studenten en kinderen voeren gedurende anderhalf uur een show op met scènes en dansen die het verhaal van de DPRK vanaf 1905 uitbeelden. Dat gebeurt in het midden van het stadion op de grasmat. Het publiek zit aan een lange kant van het veld. Aan de andere lange kant zitten 20.000 studenten met enorme boekwerken die ze omhoog houden en zo samen een afbeelding vormen. Allemaal tegelijkertijd slaan ze een blad om, zodat er iets anders wordt getoond. De € 50-plaatsen zitten iets meer aan de zijkant dan de duurdere kaartjes, hebben geen kussentjes, wat minder ruimte en krijgen geen drankje. Arirang Mass Games, Noord-KoreaHet zicht is net zo goed en wij hebben ruimte genoeg. Het is ruimer dan bij ons in de voetbalstadions. Mr. Lee zit bij de duurdere plaatsen, miss Lee (geen familie) bij ons en miss Han bij de middenklasse. In een ongelofelijk tempo komen de verschillende groepen het veld op. Honderden tegelijkertijd. En allemaal lopen ze in de pas en op de maat. Amper een afwijking. Er staan op het veld overal stippen en lijnen, maar toch. Het is heel erg knap. Honderden meisjes met hoepels, keurig in het gelid. Allemaal tegelijkertijd springen ze er door heen en niemand valt. Ook kleine kinderen doen mee. Die maken er meer een gymnastiekshow van. Ook acrobaten in de lucht met een groot net er onder zijn aanwezig. Allerlei formaties in allerlei kleuren worden uitgevoerd. Zowel door mannen als door vrouwen. Als de ene groep nog bezig is, stelt de volgende zich al op. Het gaat zo razendsnel dat we in die anderhalf uur oren en ogen tekort komen. Telkens zien we andere kleren en kleuren. Soms word je even afgeleid en binnen vijf seconden draagt iedereen ineens een andere kleur. Fantastisch. Na afloop moeten eerst alle buitenlanders naar buiten. De lokale mensen worden tegengehouden. Stel je voor, dat je met hen in gesprek komt. De meeste spreken trouwens geen woord Engels. Miss Lee maant ons dan ook om meteen te vertrekken.
Gelukkig is het droog, maar tegen het eind wordt het wel wat fris. Terug in het hotel nemen we dan ook eerst een bakje koffie en een bodempje whiskey om warm te worden. Daarna naar beneden waar ze in het theehuis tapbier verkopen.


Dinsdag 9 oktoberNaar Kaesong

Iedere dag hebben we een strak en druk programma. We worden de hele dag bezig gehouden. We mogen vooral geen tijd krijgen voor eigen initiatief. Inge probeert bij de gids allerlei dingen gedaan te krijgen, die soms lukken als de groep zich goed gedraagt. Ze heeft ook contacten uit vorige reizen die ze aanboort.
Om 8:30 uur vertrekken we naar Kaesong. Dat rijden we eerst voorbij tot we bij Panmunjom (DMZ) aan de Zuid-Koreaanse grens zijn. Dit is de zwaarst bewaakte grens ter wereld. Aan de ene kant staan de Amerikanen en aan de andere kant de Noord-Koreanen. Hier is het gebouw waar de onderhandelingen zijn gevoerd. De tafel staat precies op de grens, zodat beide partijen aan een kant van de tafel in hun eigen land zitten. De Amerikanen zijn op dit moment aan het lunchen. Wij kunnen net wat foto's maken voordat ook de Koreanen verdwijnen. Er staan er alleen nog twee op wacht. Aan de andere kant zien we de Zuid-Koreanen staan.
Daarna gaan we naar het Koryo-museum. Mmm. Eten, Noord-KoreaWe lunchen in een restaurant met veel 'gouden' schaaltjes en 'gouden' eetstokjes. Wel lekker, alleen is het meeste koud.
Dan naar de tombe van Kongmin, de 31e koning van Koryo en zijn vrouw uit de 14e eeuw. Net zulke grafheuvels als in Zuid-Korea maar meer aangekleed.
Helaas gaat onze videocamera kapot. Hij geeft aan dat het bandje vol is, terwijl dat niet zo is en een nieuw bandje wil er niet meer in. Gelukkig wordt onze groep begeleidt door een cameraman, zodat we straks in ieder geval toch wat hebben.
Met verrekijkers kijken we naar de 'Wall of Concrete', de grens met Zuid-Korea. Hier is een 240 kilometer lange muur gebouwd door de Zuid-Koreanen die echter het bestaan hiervan ontkennen.
Het laatste stukje in Kaesong mogen we door de stad lopen. Zonder camera's, maar het is toch donker. Een unicum volgens Inge, die dit nog niet eerder heeft mogen meemaken. Waar gaat het om! Ook hier lopen of fietsen de mensen. Zo'n fiets mogen ze zelf uitkiezen, maar er is maar één model. Er zijn alleen verschillende kleuren. Men draagt geen spijkerbroeken. De mannen een donkere broek, de vrouwen een rok.
Het hotel is erg leuk met aparte huizen die om een binnenplaats staan. Daar komen deuren op uit waar kamers achter zitten. Echte Koreaanse huizen met vloerverwarming en we slapen op de grond. Wel met een matje en een soort rijstkussen. We hebben een eigen badkamer en met twee kamers een zitkamer. We eten een echte Koreaanse maaltijd. Op de grond zitten dus. Met de eigen groep in een apart kamertje. De maaltijd is ongeveer hetzelfde als vanmiddag.

Woensdag 10 oktoberNaar Pyongyang

Vandaag is het een feestdag: Korean Workers' Party Foundation Day. Een vrije dag voor iedereen. De mensen werken altijd van maandag tot en met zaterdag en hebben zondag een rustdag. De boeren hebben slechts eenmaal in de tien dagen een vrije dag. Veel vrouwen, ook onze gidsen, dragen de hanbok, de traditionele jurk. Wij hebben ook onze netste kleren aangetrokken, die we speciaal hebben meegenomen.
Propaganda, Noord-KoreaOm 8:00 uur rijden we terug naar Pyongyang. In een voorstad stoppen we en geven de video af aan een mannetje dat ons op staat te wachten. De videoman heeft dat geregeld. Het is erg druk op straat. Met voetgangers dan. Veel mensen gaan naar het beeld van de 'grote leider' om eer te bewijzen.
Wij gaan naar de metro en mogen niet alleen kijken naar de mooie stations, maar zelfs een stukje meerijden.
We lunchen in het hotel op de bovenste verdieping en we draaien rond. We krijgen dit keer geen stokjes, maar gewoon bestek. Komkommersalade, vis met saus, pasta, kip, rijst met vissoep. Telkens komt een schoteltje met een gerechtje door. Lekker.
Daarna gaan we naar de 'funfair', oftewel de kermis. Ineens mogen we wel 'los' tussen de Koreanen. Wat nou het verschil is tussen binnen en buiten het park? Vraag het niet aan ons. Wij gaan in de achtbaan en we mogen voor. Wel gênant vinden we, want er staan overal lange rijen. Niemand klaagt er echter over. Ook sommige Koreanen krijgen een voorkeursbehandeling. De achtbaan ziet er niet erg betrouwbaar uit met veel roest. We zien ook een attractie waarvan wij denken dat die in Nederland niet zou mogen. Veel mensen willen niet op de foto. Ook niet als we ze op de achterkant van de camera terug laten zien. Om 17:00 uur is op een groot plein een grote groep (enkele honderden) studenten verzameld voor de Mass Dancing. De mannen dragen allemaal een zwarte broek, zwarte schoenen, wit overhemd met lange mouwen en een stropdas. De vrouwen dragen de traditionele jurk in allerlei verschillende kleuren. Heel vrolijk. Eerst treedt boven aan de trap een groep op die waarschijnlijk hulde brengt aan hun grote leider.
Dik twintig minuten duurt dat. Daarna begint het dansen. De studenten zijn van verschillende universiteiten en blijven per school bij elkaar.

Mass Dancing 10 oktober, Noord-Korea

Daardoor zijn er groepen met veel vrouwen, gemengde groepen en een grote groep met alleen maar mannen. Iedereen danst met iedereen. Wij staan boven op de trappen met een paar andere toeristen en zien alle mensen telkens precies op de maat dezelfde beweging maken. Er zijn niet veel verschillende dansen. Het is een fleurig en vrolijk geheel al kijkt niet iedereen even blij. Waarschijnlijk is meedoen verplicht, al geeft de gids dat niet toe. Halverwege komt de videoman Martijn z'n camera terugbrengen en hij doet het. Later zullen we hem als tip een paar pakjes sigaretten geven.
In het hotel zien we 's avonds dat in de stad veel verlichting niet meer brandt. Het was vast alleen ter ere van het feest. We laten het raam en de gordijnen open en zien 's nachts een mooie sterrenhemel. En dat midden in een miljoenenstad.

Donderdag 11 oktoberNaar Hyangsan

Wij wonen vandaag twintig jaar samen en Gerda en Carlo hebben dat onthouden en bij het ontbijt krijgen we een cadeautje van hen. Leuk!
Vanochtend gaan we eerst kijken bij het mausoleum van Kim Il-sung in het Kumsusan Memorial Palace. Lang niet alle groepen mogen hier naar toe. Het is een grote poppenkast, maar toch ook erg indrukwekkend. De Koreanen die we er zien, lopen allemaal met hele strakke gezichten rond. Wij hebben voor deze gelegenheid een overhemd met lange mouwen, stropdas en rokje met blouse aangetrokken. De Koreanen zijn ook op hun paasbest. We moeten een enorm eind met de lopende band, door röntgenapparaten, door een (desinfecterend?) voetenbad, door een windturbine… En bij de opgebaarde Kim moeten we drie keer knikken, aan beide zijkanten en bij de voeten. Niet bij het hoofd. De Koreanen zijn diep onder de indruk.
Daarna gaan we naar het Revolutionary Matyre's Cemetry, een begraafplaats. We leggen weer bloemen en knikken weer. We weten echter even niet meer voor wie.
De lunch hebben we in het hotel. Weer in een andere ruimte, maar het eten komt duidelijk uit dezelfde keuken. Wij krijgen bloemen vanwege ons jubileum.
Met nog twee anderen gaan we naar een broderiehuis. Veel vrouwen, sommige met machines, de meeste met de hand, maken prachtige werken. Sommige erg groot. Alleen van dichtbij zie je dat het geen schilderijen zijn. We kunnen hier onze leesbrillen afgeven. Voordat we dat doen, zegt mr. Lee, onze gids, dat de chauffeur, de videoman en de meisjes (onze gidsen) er graag eentje zouden krijgen. Zelf hoeft hij niet, zegt hij. We houden er vijf achter en de andere twintig geven we weg. Ze zijn er erg blij mee. De rest van de groep gaat intussen naar een school, waar ze een muziekvoorstelling krijgen.
We bezoeken ook een middelbare school waar we naar de naschoolse opvang kunnen kijken. Allerlei sporten, computerles, zang en dans wordt er gedaan. Er is een voorstelling van een uur in een soort theater waar veel toeristen zitten te kijken. Het heeft helemaal niets met naschoolse opvang te maken. Het ziet er veel te professioneel uit.
We rijden in twee uur naar Hyangsan in het Myohyang Gebergte. De weg is donker; er is geen enkele verlichting. We zetten snel onze spullen in de kamer en gaan dan meteen eten, want het is al 20:30 uur. Mr. Lee heeft 's middags een taart met kaarsjes voor ons gekocht en die moeten we aansnijden voor de foto's en video. Erg leuk.
Na het eten moeten we in het hotel even zoeken naar de (karaoke)bar, maar we vinden hem wel. Er wordt wat gezongen in het Engels en Koreaans. 'Onze' meisjes en vooral de videoman kunnen goed zingen.

Vrijdag 12 oktoberNaar Pyongyang

Na het ontbijt bezoeken we de Pohyon-tempel. Deze is gesticht in 1042 en de enige plaats in Noord-Korea waar Boeddhistische monniken leven. Dan gaan we naar het 'cadeautjespaleis', de Internationl Friendship Exhibition. Alle giften die gekregen zijn door Kim Il-sung en Kim Jong-il staan hier tentoongesteld. Enorme kamers waarin heel veel spullen chronologisch gerangschikt staan. Mooie spullen, maar ook dingen die je meteen 'achter de rododendrons zou flikkeren'. We moeten sloffen aan, anders beschadigt de vloer. In een noodgang worden we door een aantal kamers gejaagd. We zien amper iets.
Maar we hebben een erg strak schema en dat moet wel gevolgd worden. Eigenlijk zien we erg weinig van het land en de mensen. En we mogen vooral geen vrije tijd hebben, want dan zouden we allerlei dingen kunnen willen doen. En dat mag natuurlijk niet.
We lunchen in het hotel en rijden daarna terug naar Pyongyang. De Ryongmun-grotten laten we schieten ten faveure van het circus. Een paar dagen geleden hebben wij gevraagd of we ergens een traditionele jurk zouden kunnen kopen. Mr. Lee heeft daar even over nagedacht en komt nu met een oplossing.Traficgirl, Noord-Korea Zo ook voor de verkeersdames die overal in de stad staan en die we willen fotograferen. Helemaal niets kan spontaan geregeld worden. De huizen onderweg zien er goed uit. Niet vervallen of zo. Als we terug zijn in Pyongyang stoppen we tien minuten bij een winkel waar wij snel een jurk kunnen kopen. Ze hebben hier meer keus dan in het hotel en de jurk die wij willen hebben, is daar duurder. Daarna gaan we naar het acrobatencircus. Allerlei verschillende acts die niet allemaal vlekkeloos verlopen. Het meeste gaat wel goed en het is erg leuk. Vervolgens stoppen we op een kruispunt om een 'trafficlady' op de foto te zetten. Op de hoek staat ook een propagandabord, zoals we al zoveel hebben gezien.
's Avonds eten we in een 'eend'-restaurant. Hier zit het vol met Koreanen. We hebben vierpersoonstafels met een bbq in het midden. Sla, ui, sauzen en kimchi staan al klaar. Ook voor ieder een schaaltje met eendenvlees. De bbq staat niet zo hard, zodat het lekker langzaam gaat. De bediening wil elke keer bij iedereen het hele schaaltje ineens op de bbq leggen, maar dat willen wij niet. Er komen telkens schaaltjes bij en ook het bier en de soju worden regelmatig aangevuld. Twee flessen bier per tafel zijn inclusief, voor de rest moet je € 0,50 per fles betalen. Erg gezellig.
Bij het hotel gaan we in het theehuis verder borrelen. Telkens komen er groepsleden bij en we komen dicht op elkaar te zitten. Geen probleem. Het bier is dat wel. Eerst blijkt dat er vandaag geen tapbier is en na vier flessen Koreaans bier is er alleen nog maar (duur) Heineken. Wij zijn echter niet voor een gat te vangen en gaan naar de supermarkt van het hotel. Lokaal bier genoeg. We nemen zes flessen mee. Het personeel in de bar zegt er niets van. 'De meisjes' komen ook nog en weer wordt er gang gemaakt naar de supermarkt. Het is erg gezellig en warm, zodat het vier snel verdampt. Nogmaals naar de super. Net op tijd, want ze zijn aan het sluiten. De ketting zit er al op, maar we mogen nog wel wat kopen. Handel is handel tenslotte.


Zaterdag 13 oktoberNaar Dandong (China)

Vandaag verlaten we Noord-Korea met de trein. Om 10:10 uur stappen we in voor de reis over land naar Dandong in China. We nemen afscheid van de gidsen en krijgen een lunchpakket: twee bakjes met eten, een fles water en een fles bier. De trein gaat erg langzaam. We schatten dat we de 50 kilometer niet halen. Later blijkt dat we slechts 253 kilometer hebben afgelegd in zes uur. Het is nog steeds mooi weer en er wordt druk op het land gewerkt, want het is oogsttijd. Verder is er niet zo veel te zien.
Om 16:00 uur zijn we aan de grens waar de controle een stuk strenger is dan op het vliegveld op de heenweg. Allerlei formulieren moeten we invullen, bij eentje kunnen we alleen kiezen tussen Chinees en Koreaans en bij het invullen gokken we maar wat. Er wordt niet gekeken wat je invult, als ze maar een papiertje hebben. De koffers moeten open en ze bekijken een paar foto's. De Koreaanse grens kost drie uur. Dan rijden we een klein stukje naar de Chinese kant en gaan over de grensbrug en komen van het donkere Korea in het felverlichte China. We staan helemaal paf van alle lichten die we zien. We zijn in die ene week in Noord-Korea heel snel gewend geraakt aan de donkere steden, de lege straten, de best sombere mensen in hun donkere kleding, sobere winkels. Geen brommers, geen kraampjes op straat, geen markt, geen mobieltjes. Hier is veel verlichting en we moeten echt helemaal wennen aan het drukke verkeer, dat eigenlijk helemaal niet zo druk is. Voor ons is de overgang wel erg groot. Een cultuurshock. We schrikken er eigenlijk van dat we in die ene week zo aan Noord-korea gewend zijn geraakt.
De Chinese grens duurt ook nog een uur en we verzetten weer onze klok met één uur, zodat er weer zes uur tijdsverschil met Nederland is.
We gaan meteen eten, want het restaurant zou al om 20:00 uur dicht gaan. Twee grote ronde tafels met allerlei Chinese gerechten en thee. Heel divers en heel anders dan het Koreaanse eten. We vallen er op aan alsof we een week niet gegeten hebben.

Zondag 14 oktoberDandong

Na een uitgebreid ontbijt, meest Chinees, maar ook wel toast, gaan we weer de hele dag op stap. Maar eerst lopen we een rondje in de buurt en genieten van onze 'vrijheid'. We komen al snel op een markt terecht en men staart ons aan alsof ze nog nooit westerlingen hebben gezien. Veel vis, krabben en garnalen leven nog. En ook de zijderupsen die uit hun cocon worden gehaald met een speciaal apparaatje. De kappers, gewoon midden op straat, hebben het druk. De tandarts niet. Een schaap wordt een kopje kleiner gemaakt. We kopen een grote pomelo voor € 1.
Het meest oostelijke deel van de Grote Muur, Noord-KoreaTen noorden van Dandong ligt de plaats Changdianhekou. Hier is de Yalu, de grensrivier met Noord-Korea, op z'n smalst en ondiep. Hier is ook het begin- (of eind-)punt van de Chinese Muur. Vanaf de hoogste toren hebben we mooi uitzicht over Noord-Korea. Het is zonnig en best goed zicht. Daarna gaan we door naar het Korean National War Memorial. Maar we hebben al te veel van dit soort musea gezien en Inge en Lia houden het snel voor gezien. In de bijbehorende winkel willen ze een speldje van Kim Il-sung kopen. Het zijn wel nepspeldjes en ze vragen 20 yuan per stuk. Met heel veel moeite krijgen we er drie voor 50 yuan.
We lunchen in een Koreaans restaurant. Vooraf hoefde dat niet zo van ons, maar het is aangepast met Chinese schotels en een grote draaischijf en erg lekker. Het bier is hier een stuk duurder. Geen € 0,50 per 0,64 liter maar € 1 voor 0,5 liter. Nog goedkoop…
We bezoeken een souvenirshop met echte speldjes, maar daar moet 150 yuan voor betaald worden. De afbeelding is wel helderder van kleur en wat scherper. De 'neppers' gaan weg voor 20-30 yuan.
De oude grensbrug over de Yalu is in 1945 gebombardeerd en staat er nog steeds voor de helft. We maken een kleine cruise over het water en lopen er tot het einde op. De nieuwe brug is voor de helft (de Chinese kant uiteraard) verlicht.
Het eten is 's avonds grotendeels koud, iedereen is moe en dus gaan we vroeg naar bed.

Maandag 15 oktoberNaar Beijing

Het is zonnig en warm in de zon, maar fris in de schaduw.
Eerst lopen we nogmaals over de markt in de buurt, waar we een opstootje veroorzaken zodra we ergens stil blijven staan. We slenteren wat door de stad en gaan op zoek naar het adres van het hotpot-restaurant dat we gisteren van de gids hebben gekregen. Hij heeft het zowel in het Chinees als in het westers opgeschreven. Op de gebouwen staan alleen de Chinese tekens. Na een paar keer vragen, vinden we het.
We internetten even in het hotel (5 yuan voor een half uur) en rusten tot 13:30 uur, omdat we om 14:00 uur uit moeten checken. Samen met Inge gaan we hotpotten. We zijn wat laat voor de lunch en op het laatst zitten alleen wij er nog maar. Dat maakt ons niet uit, we eten er niet minder om. We krijgen potjes en bakjes en bestellen schalen met vlees, groente en aardappel. Een grote pot met bouillon staat in het midden te koken en ieder krijgt een schaaltje met dunne sesamolie. Daar gooien we allerlei dingen uit de schaaltjes bij. Wát, dat moet je ons niet vragen. Het vlees gaat zo in de bouillon en de plakjes zijn zo dun, dat het snel klaar is. Daarna dippen in het schaaltje sesamolie… Heerlijk. We genieten ervan. We bestellen twee keer bij. Het kost niets: 80 yuan voor het eten en 86 yuan voor de drank (samen € 3 p.p.).
Om 17:15 uur moeten we verzamelen voor de laatste 1118 kilometers treinen naar Beijing. We kopen extra eten voor in de trein in een supermarkt: noedels en bier. Als we om chopsticks vragen, kijken ze ons aan alsof ze er nog nooit van gehoord hebben. Als we naar het hotel terug lopen, komen we langs een restaurant waar houten wegwerpstokjes op de tafels staan. Lia gaat naar binnen, grijpt er vier en wil ze betalen. Maar dat lukt echt niet. Ze moet ze zo meenemen.
In de trein zit onze groep in de enige 'softsleeper'-coupé en met z'n vieren hebben we één coupé met een prullenbak, thermosfles, 'brillendoosje'. We drinken bier, eten pinda´s en pomelo en een koek die Gerda en Carlo 's middags op de markt hebben gekocht. We slapen best wel goed. Alleen gaat 's nachts de verwarming aan, terwijl de knop uitstaat. Hier een videoverslag over Noord-Korea.

Dinsdag 16 oktoberBeijing

We komen om 8:30 uur in Beijing aan. Het is zonnig, maar niet warm en gelukkig droog.
Eerst naar het hotel en we krijgen weer een kamer met een vissenkom, een badkamer met glazen wanden. We lopen een 'hutong'-route dichtbij het hotel. De meeste hutongs zien er erg nieuw uit, maar het zíjn tenminste hutongs. De paar die interessant lijken, mogen we niet in. Vanaf de Bell-toren hebben we aardig uitzicht over de groene wijk met daar achter de hoge flats. In de zon is het heerlijk warm. De ingang van de Verboden stad, Noord-KoreaMet de taxi laten we ons naar het Plein Van De Hemelse Vrede brengen. Momenteel is het Nationaal Partijcongres bezig en er is veel controle voordat je het plein op mag. De tassen van de Chinezen worden allemaal gecontroleerd. Die van de buitenlandse toeristen niet. We eten noedelsoep op de markt en drinken er een biertje bij.
Met de metro, die vandaag maar twee yuan kost en veel mooiere kaartjes heeft, gaan we terug naar het hotel. We doen een dutje en pakken onze koffers.
Als afsluiting willen we Pekingeend gaan eten in het Grote Pekingeend Restaurant. Reisleidster Inge wil dolgraag mee. Ze heeft al eerder geprobeerd hier te eten, maar in je eentje kom je er niet binnen. Nog zes anderen van de groep gaan mee, zodat we met z'n elven zijn. We hebben niet gereserveerd, want dat kon niet. Het zat al vol. En dus gaan we wat later op de avond op goed geluk. De Chinezen eten altijd vroeg en erg snel. En als wij tegen achten aankomen, kunnen we over een half uur een tafel krijgen. Het half uur blijkt vijf minuten te duren, zodat we snel met z'n allen om een grote ronde tafel zitten. We bestellen drie grote eenden die aan tafel gesneden worden. We krijgen er lapjes, hoisinsaus, prei, komkommer en sla bij. Erg lekker. Om 21:00 uur gaat de tent dicht en wij zijn de laatsten die vertrekken. Inclusief een biertje kost het € 9 p.p.

Woensdag 17 oktoberNaar huis

Om 8:00 uur nemen we twee taxi's naar het vliegveld en checken snel in. We hebben een afwijkende vlucht van de rest van de groep, omdat wij eerst naar Zuid-Korea zijn geweest. We tellen ons Chinese geld en kunnen nog koffie betalen. Van de allerlaatste yuans kopen we flesjes water. Wij hebben daarna nog 0,8 yuan over (€ 0,08).
We vertrekken ongeveer op tijd en komen ongeveer op tijd aan. De bagage is er erg snel en binnen een half uur staan we op het treinstation voor de trein naar Utrecht. Die zou na vijf minuten komen, maar geeft een vertraging van tien minuten. Uiteindelijk komt hij helemaal niet door een storing en moeten we alsnog wachten. We zijn weer in Nederland.

Hier staan wat extra foto's in de fotogalerij Noord Korea en Zuid Korea.

Dit was een Shilla Travel reis.